Autorem oryginalnego tekstu jest Rafał, którego profil znajdziecie tutaj: http://ngt.pl/?p=usersAbout&sNick=Spineless
Śpiwór, najprościej pisząc worek do spania, jest jednym z najważniejszych elementów podróżniczego ekwipunku. Często się zdarza, że pierwsze śpiwory z którymi zaczynamy swoją przygodę ze spaniem na dziko, okazują się w jakiś sposób niewystarczające. Na przykład mogą być za ciężkie, zbyt dużo miejsca zajmować lub jeśli chcieliśmy czegoś lekkiego, to którejś nocy budzimy się w namiocie o czwartej nad ranem dygocząc z zimna. Możemy też trafić na śpiwór z którym ominęliśmy poprzednie niewygody, jednak po kilku miesiącach stracił znacznie na swoich właściwościach, zaczął się pruć czy tak bardzo wypełnienie się ubiło, że w niektórych miejscach nic nas nie izoluje.
Żeby ominąć takie nieprzyjemności, w dalszej części tego poradnika postaram się wam przybliżyć jaki śpiwór najlepiej wybrać do swoich potrzeb, w jaki sposób je konserwować oraz zapobiegać zniszczeniom, a także pokazać niektóre chwyty, którymi producenci nabierają klientów.
Zacznijmy od rozróżnienia kształtów:
a) koperta - kształt prostokątny, rozpinane na całej długości, oferują najwięcej przestrzeni, jednak kosztem objętości oraz termiki. Zwykle to są śpiwory na cieplejsze, letnie noce, popularne na kampingach.
b) mumia - najczęściej spotykane. Kształt anatomiczny, zwężające się ku dołowi. Dzięki takiej budowie oszczędzamy na wadze oraz objętości po spakowaniu, dają też lepsze możliwości termiczne niż "koperty". Są mniej wygodne, jednak to istotne, żebyśmy nie mieli za dużej przestrzeni - to my ogrzewamy wokół siebie powietrze znajdujące się w dosyć zamkniętym obiegu.
c) noga słonia - przypomina mumię uciętą na wysokości torsu - taka duża nogawka. Przeznaczone dla ludzi, którzy muszą dużo przebywać na zimnie siedząc w jednym miejscu np. fotografów, myśliwych czy badaczy.
d) specjalistyczne - z osobnymi rękawami dla rąk i nóg, pozwalające się poruszać - funkcjonalnie blisko im do kombinezonów.
e) inne - różne inne rozwiązania o których ciężko by się rozpisywać. Na przykład śpiwory zbliżone do kształtu mumii, jednak poszerzone w środkowej części by pozwolić na podkulenie nóg, czy z dodatkowymi zamkami dzięki którym możemy się jako tako poruszać bez wychodzenia ze śpiwora.
Elementy, na które warto zwracać uwagę:
a) kaptur - chyba nie trzeba tłumaczyć jak bardzo jest istotny w każdym śpiworze. Powinien być odpowiednio głęboki oraz posiadać ściągacz, który po zaciągnięciu ograniczy wydostawanie się ogrzanego powietrza.
b) kołnierz termiczny - dodatkowy element ograniczający wydostawanie się ogrzanego powietrza. Zazwyczaj są spinane rzepem i posiadają ściągacz. Warto zwracać na niego uwagę przy śpiworach wielosezonowych, szczególnie, że nawet u renomowanej firmy może się zdarzyć brak tego dodatku. W letnich kołnierze są zbędne.
c) zamek - możemy zwykle wybrać czy wolimy zamek z prawej czy lewej strony. Dobrym rozwiązaniem są też zamki dwubiegowe, pozwalające rozpiąć np. tylko dolną część śpiwora. Zazwyczaj są dosyć uniwersalne i pozwalają na spinanie z innymi śpiworami.
d) listwa termiczna - pasek z ociepliną biegnący wzdłuż zamka, mający zapobiec wydostawaniu się ciepłego powietrza tą drogą. Rozwiązanie niepotrzebne jedynie w śpiworach letnich. Przy kupnie dobrze jest zwrócić uwagę, czy zamek błyskawiczny nie wcina się w materiał listwy.
e) kieszonka - zwykle umieszczona na wysokości torsu mała kieszeń na elektronikę, dokumenty i inne ważne drobiazgi. Czasami występują też dodatkowe np. w nogach śpiwora.
f) kieszeń na poduszkę - niektóre śpiwory posiadają takie udogodnienie wszyte pod głową. Możemy tam zamiast poduszki wsadzić na przykład polar czy inny element garderoby.
g) pasy antypoślizgowe - naszyte na zewnątrz śpiwora po stronie pleców zapobiegają ześlizgiwaniu się na pochyłościach
Ciężko jest się rozpisywać na temat pokrycia zewnętrznego, większość firm ma swoje tworzywa o różnej oddychalności i odporności na przemakanie. Obecnie w śpiworach puchowych najczęściej stosuje się odmiany Pertexu. Wnętrze zwykle wykonuje się z nylonu.
Dużo istotniejszy jest temat wypełnienia - to od niego zależą najważniejsze właściwości śpiworów takie jak termika, odporność na wodę, waga, kompresja czy żywotność.
Wypełnienia syntetyczne są najpopularniej stosowane w śpiworach letnich oraz trzysezonowych. To głównie wielokanalikowe włókna poliestrowe pokryte warstwą silikonu. Sprężystość włókien wpływa na nadymanie, a silikon chroni przed pochłanianiem wilgoci.
Istotna jest również budowa komór z ociepliną:
a) jednowarstwowe - wypełnienie znajduje się w jednej komorze. Najtańsze rozwiązane stosowane głównie w śpiworach letnich.
b) wielowarstwowe - komory z ociepliną są ułożone w warstwach jedna nad drugą, daje to lepszą izolację. Stosowane w śpiworach wielosezonowych
c) inne, bardziej wyszukane rozwiązania jak np. gontowy i gontowo-dwuwarstwowy. Rzadko stosowane, dają lepszą izolację termiczną, jednak znajdziemy je tylko w produktach z wysokiej półki.
Główną przewagą syntetyków nad puchówkami jest bardziej przystępna cena oraz mniejsza absorpcja wilgoci. Gorzej wypadają w kwestii wagi, izolacji termicznej oraz żywotności. W przypadku śpiworów letnich i trzysezonowych waga oraz objętość nie są tak odczuwalne (jeśli nie będziemy przesadnie oszczędzać) - potrafią ważyć 1-1,5 kg i po skompresowaniu nie zajmują zwykle dużo miejsca w plecaku. Mała absorpcja wilgoci jest również ważna - gdy podróżujemy autostopem potrafią nam się przydarzyć różne nieprzyjemności związane z wodą. Plecak może wpaść do rzeki, butelka pęknąć i zalać nam cały bagaż, a poważne załamanie pogody może się czasami skończyć nawet zalaniem całego namiotu i brutalną pobudką. Syntetyki nawet po totalnym zalaniu są w stanie wyschnąć w ciągu jednego dnia, a te wysokiej jakości nawet wilgotne są w stanie ochronić nas przed zimnem.
Żywotność to niestety słaba strona sztucznych śpiworów. Kupując taki produkt trzeba się nastawić, że posłuży nam jedynie parę lat, a z czasem znacznie straci na swoich parametrach. Tanie śpiwory, szczególnie te "supermarketowe" szybko tracą pokrycie silikonowe, powodując kłębienie się wypełnienia - stwarza to z czasem luki w wypełnieniu o których wspominałem na wstępie. Ociepliny w lepszej jakości produktach z czasem też mogą zacząć się kłębić.
Wymienienie poszczególnych materiałów syntetycznych graniczyłoby z niemożliwością z powodu ich mnogości na rynku. Warto jedynie wspomnieć o najlepszych wyrobach tego typu, czyli Primaloft oraz Polarguard. Primaloft oprócz dobrych właściwości izolacyjnych ma bardzo wodoodporne pokrycie, wolno wchłania wodę i nawet mokry utrzymuje ciepło. Polarguard jest wyjątkowo sprężysty, dlatego wyróżnia się najlepszą izolacją termiczną wśród ocieplin syntetycznych. Niektórzy producenci twierdzą, że ich ociepliny dorównują Polarguard 3D, jednak polecałbym przed zakupem zapoznać się z opiniami osób, które korzystały z tych produktów - może się okazać, że pomimo podobnych parametrów i niższej ceny, zostało to okupione gorszą trwałością.
Wypełnienia puchowe, to pod względem termiki materiał bezkonkurencyjny i najlepszy wybór jeśli planujemy noclegi zimą lub w wysokich górach.. Wykorzystuje się puch gęsi oraz kaczy, jednak ten pierwszy posiada lepsze właściwości. Czytelnicy z alergią na puch mogą pominąć dalszą część tego punktu, bo i tak już wiedzą jaki materiał wybiorą. Najważniejszymi parametrami na które powinniśmy zwracać uwagę przy wyborze puchowego śpiworu, to stosunek puchu do pierza oraz oraz współczynnik CUI. W tym pierwszym przypadku zależy nam na największej ilości puchu, zwykle w śpiworach proporcje wynoszą 90/10. Współczynnik CUI to wyznacznik sprężystości puchu wyrażany w calach sześciennych (cui) i jest mierzony poprzez sprasowanie uncji puchu w cylindrze pomiarowym na jedną dobę, a nastepnie porównanie objętości po rozprężeniu. Puch o wartości w okolicy 650 cui uznaje się za dobry wynik.
Tak jak w przypadku syntetyków kształt komór również jest bardzo istotny ponieważ wpływa na rozłożenie puchu, a także termikę. Najprostszym rozwiązaniem jest kształt typu H (przekrój prostokątny); typ s o przekroju skośnym daje lepsze rezultaty niż H; typ trapezowy gwarantuje dobre rozłożenie puchu; trójkątny typ V spotkamy zwykle w markowych śpiworach wyższej jakości; budowa ciegiełkowa to już najwyższa półka stosowana w śpiworach wyprawowych i ekstremalnych.
O zaletach wagowych puchówek wspominałem wcześniej, lepiej także wypadają przy kompresowaniu niż syntetyki. Dobrze konserwowane potrafią nam służyć przez długie lata. Dodatkowo wiele firm oferuje możliwość uzupełnienia i wymiany puchu, więc po paru latach nie musimy być koniecznie skazani na kupno nowego śpiwora.
Największą ich wadą jest wcześniej wspomniana duża absorpcja wilgoci. Potrafią wręcz wchłaniać ją z otoczenia, a przy totalnym zalaniu mogą "przytyć" o parę kilogramów, a po wysuszeniu puch może stracić na jakości. Suszenie trwa znacznie dłużej niż przy sztucznych wypełnieniach, może trwać nawet 2 dni w suchy, gorący dzień.
Na rynku śpiworów możemy natrafić na wiele przypadków, gdy producenci celowo zawyżają temperatury komfortu cieplnego, zarówno w śpiworach syntetycznych jak i puchowych. Żeby ukrócić ten proceder, stworzono europejską normę EN 13537, która ujednolica sposób określania temperatur. Według badań, kobiety potrzebują przeciętnie o 7°C większego komfortu cieplnego, dlatego opracowując tę normę wzięto pod uwagę płeć użytkownika i stworzono 3 progi:
a) obszar komfortu (T-comfort) - temperatura przy której przeciętna kobieta (przy normalnym stopniu zmęczenia i po zjedzonym posiłku) prześpi komfortowo całą noc.
b) dolna granica (T-limit) - temperatura przy której przeciętny mężczyzna (przy normalnym stopniu zmęczenia i po zjedzonym posiłku) prześpi komfortowo całą noc.
c) obszar ekstremalny - temperatura graniczna, przy której przeciętny mężczyzna będzie w stanie przetrwać jednak nie będzie w stanie zasnąć. U kobiety ta temperatura będzie grozić hipotermią. Normalny turysta nigdy nie powinien brać pod uwagę tego progu przy wyborze śpiwora.
Kobieta według tej normy: 25 lat, 60 kg, 160 cm wzrostu
Mężczyzna według tej normy: 25 lat, 70 kg, 173 cm wzrostu.
Norma została określona biorąc pod uwagę osoby standardowe. Czynniki takie jak stopień naszego zmęczenia, grubość karimaty czy nadmuchiwanej maty oraz wilgotność powietrza mogą znacząco wpłynąć na odczuwanie zimna, dlatego bierzmy takie czynniki pod uwagę. Jeśli zdajemy sobie sprawę, że mamy dużą wrażliwość na zimno (na przykład przez małą ilość tkanki tłuszczowej), to także powinniśmy brać na to poprawkę przy wyborze śpiwora.
Warto też pamiętać, że nie wszystkie polskie firmy korzystają z normy EN przy określaniu komfortu cieplnego.
Bywają wśród producentów też przypadki zwyczajnych oszustw - na przykład parę lat temu firma Fjord Nansen wypuściła serię o różnych komfortach termicznych, z czego wg. norm został sprawdzony tylko model o największej ilości ociepliny, a przy pozostałych modelach "wyliczono" komfort termiczny, co później okazało się mijające z realnymi parametrami tych produktów.
Zdarza się również, że klient jest wprowadzany w błąd przy kupnie damskich modeli śpiworów. Rozmiarowo są dopasowywane bardziej do kobiet, jednak przeglądając opisy możemy zostać wprowadzeni w błąd przez sprzedawców, którzy jako komfort podają dolną granicę (T-limit), czyli komfort cieplny dla mężczyzny.
Jeszcze większy tupet potrafią mieć często sprzedawcy z Allegro, którzy w tytułach podają temperatury ekstremalne - osoba znająca granice progów cieplnych z miejsca w opisie produktu zauważy ten fakt, jednak mniej doświadczeni klienci potrafią się nabierać na ten bezczelny zabieg.
Zacznijmy od zadania sobie pytania: w jakich podróżach będzie nam służył?
Letnie wyjazdy
Lato w pełni, pakujemy plecak i ruszamy spontanicznie przed siebie aż dotrzemy nad słoneczne wybrzeże Portugalii czy Chorwacji. Nie mamy raczej zbyt wielkich wymagań, nad morzem jest ciepło, czasami nawet w śpiworze jest za gorąco żeby spać. W takiej sytuacji do szczęścia wystarczy nam nawet prostokątny śpiwór kempingowy z Decathlonu za niecałe 100 zł. Jednak zastanówmy się czy aby na pewno, to jest wszystko czego oczekujemy od wyjazdów? Może nabierzemy ochoty żeby zahaczyć o jakieś górskie krainy lub ktoś na Autostopiku zaproponował wyprawę do Skandynawii? Zarówno północna Skandynawia jak i na przykład góry Rumunii, Czarnogóry, czy niższe partie Alp są terenami gdzie nawet latem w nocy temperatura potrafi liczyć zaledwie kilka stopni. Rozbijanie biwaków nad jeziorami czy rzekami również może się skończyć zimną, nieprzyjemną nocą. Na takie warunki już dobrze mieć śpiwór z komfortem w okolicach +5°C i najlepszym wyborem będzie śpiwór syntetyczny. Śpiwory na takie warunki oscylują w okolicach 150-200 zł i ważą zwykle 1 do 1,5 kg (mogą też już podchodzić pod modele trzysezonowe).
Na rynku mamy cały ogrom produktów spełniających takie wymagania i można wymienić firmy takie jak: Hi-Tec, Volven, Fjord Nansen, Hannah czy HiMountain spośród których dostępna jest różna liczba modeli dzięki czemu możemy zdecydować czy bardziej nam zależy na lepszym komforcie czy może wadze i objętości po skompresowaniu.
Można oczywiście wskazać śpiwory o podobnych parametrach przy niższej cenie, jednak tkwi w tym pewien haczyk jakim jest np. wielkość worka czy wykonanie. W okolicach 100 zł możemy znaleźć śpiwory marki Iceberg, jednak odbija się to na jakości materiałów a także wielkości - problemem jest nawet upchanie takiego śpiwora w za małym worku kompresyjnym. O podobnych parametrach w niskiej cenie znajdziemy również produkty FeelFree. Śpiwory tej firmy rzeczywiście zajmują mało miejsca, dają przyzwoity komfort termiczny, ale wiąże się to z kiepskim wykonaniem - dosyć szybko się niszczą, ocieplina się kłębi i po jednych wakacjach może się okazać, że nasz nabytek stracił dużo na swoich właściwościach.
Podaję te przykłady żeby wskazać, że pewnych barier się nie przeskoczy - trwały śpiwór albo będzie dużo ważył albo będzie kosztować i nie dajmy się nabrać na cudowne produkty, które mało ważą i dają niesamowity komfort cieplny przy niskiej cenie.
Podróże wiosną i jesienią oraz w wyższe góry
Wyruszamy w podróż wiosną lub jesienią - pogoda jest dosyć zdradliwa, a śnieg w naszej strefie klimatycznej potrafi nas zaskoczyć nawet w maju czy październiku. Nawet ciepłej jesieni w polskich górach temperatura może trzymać się poniżej zera. Może też latem chcemy pojechać w wyższe góry, by pochodzić pierwszy raz po lodowcu. W takich warunkach potrzebujemy już lepszego śpiwora w którym będziemy mieli pewność, że wypoczniemy i kolejnego dnia będziemy mieć siły do dalszej drogi. I tym razem śpiwory syntetyczne również będą bardzo dobrym rozwiązaniem. Za 200-300 zł dostaniemy śpiwór ważący 1,5- 1,8 kg z komfortem ok -5°C. Obowiązkowymi elementami powinny być omawiane wcześniej kołnierz i listwa termiczna oraz zaciągany kaptur. Możemy też dostać śpiwory o mniejszej wadze i bardzo dobrych parametrach, jednak wiąże się to z wykorzystaniem najlepszych materiałów jak Primaloft czy Polarguard, a za taką przyjemność będziemy musieli zapłacić przynajmniej 350-400 zł.
Śpiwory puchowe na tego typu wyjazdy będą większym wydatkiem - rzędu 400-700 zł. Taki worek powinien mieć przynajmniej 400-500 gram puchu, a waga całego będzie oscylować w okolicach 1 kg.
Szukając śpiwora trzysezonowego, poza wcześniej omawianymi markami warto też przyjrzeć się ofercie firm takich jak Marmot, Pajak, Treksport, Warmpeace.
Zima oraz zdobywanie wysokich szczytów
Wyjeżdżamy zimą lub chcemy zdobyć w okresie letnim jakiś wysoki alpejski szczyt - czekają nas temperatury rzędu -10 czy nawet -20°C. Potrzebujemy już worka typowo zimowego, nazywanego też czterosezonowym. Najlepszym rozwiązaniem będzie puchówka której wypełnienie powinno wynosić przynajmniej 600-700 gram i przy wadze całkowitej ok. 1,5 kg. Powinien posiadać te same elementy o których wspomniałem wcześniej - kołnierz termiczny, dobry kaptur oraz gruba lub podwójna listwa termiczna. Ceny zaczynają się od 500 zł, a worki renomowanych firm mogą kosztować 800-900 zł lub więcej.
Decydując się jednak na syntetyk, możemy się zmieścić w 400-500 zł, jednak okupimy to sporymi gabarytami i wagą rzędu 2 kilogramów lub więcej.
Spośród puchówek warto przejrzeć oferty firm takich jak Cumulus, Robert's, Yeti, Małachowski.
Wyprawy zimowe
Wyprawy w ekstremalnych warunkach i temperaturach poniżej -20°C. To już bardziej ciekawostka warta wzmianki, bo jak ktoś się takimi zabawami interesuje, to pewnie i tak będzie mieć większą ode mnie wiedzę w tej dziedzinie. Śpiwory na takie warunki zaczynają się od 1000 zł wzwyż, a najlepsze modele pozwalają na nocleg przy -30 czy -40°C.
Do takich śpiworów należą najlepsze modele firm Cumulus, Yeti czy Robert's.
Podjęliśmy wybór, pora na zakup.
Przed zakupem dobrze jest sprawdzić wybrany śpiwór w sklepie jeśli mamy taką możliwość. Zwracajmy uwagę na to jak chodzi zamek błyskawiczny i czy się nie zacina o materiał. Dobrze jest też go przymierzyć, sprawdzić czy kaptur jest odpowiednio dobrze ocieplony oraz głęboki oraz sprawdzić czy nie jest za ciasny. Nie powinniśmy z wyciągniętymi nogami napierać na koniec śpiwora, bo będziemy w ten sposób ugniatać wypełnienie. Najlepiej mieć parę centymetrów luzu. Jeśli planujemy noclegi w niskich temperaturach, dobrze wziąć trochę większy rozmiar żeby zmieścić najważniejsze rzeczy i nie zamarzły nam przez noc (na przykład buty).
-śpiwór trzymamy w worku kompresyjnym jak najkrócej się da, najlepiej to ograniczać do transportu. Jeśli nigdzie nie wyjeżdżamy, rozłożony dobrze jest umieścić w bawełnianym worku (na przykład stara poszewka od kołdry lub poduszki) i schować w ciemnym, suchym miejscu.
-upychamy go do worka kompresyjnego, a nie rolujemy. Dzięki temu wypełnienie nie jest za każdym razem zgniatane w tych samych miejscach.
-w podrózy staramy się go często wietrzyć
-syntetyków nie należy wystawiać na bezpośrednie działanie promieni słonecznych - pogarsza to właściwości włókien
-unikamy prania śpiworów jak ognia. Nie służy to zarówno syntetykom jak i puchówkom. Zostawiamy to na ostateczność i sprawdzamy na metce zalecenia producenta. Minimalizujemy ilość środków piorących, temperatura nie powinna być wyższa niż 30°C, a pralka powinna być duża i bębnowa. Jeśli chcemy uniknąć pralki, to zabrudzenia najlepiej czyścić miejscowo gąbką z mydłem, a do odświeżenia śpiwora może wystarczyć nawet przepłukanie w wannie z letnią wodą. Droższe śpiwory puchowe można spróbować oddać do prania u producenta lub wyspecjalizowanej firmy. Pod żadnym pozorem nie dawać ich do pralni chemicznych.
-w celu utrzymania czystości śpiwora dobrym sposobem jest zakupienie specjalnego worka jedwabnego lub polarowego, stosowanego jako wkładka wewnętrzna. Można sobie również coś takiego zrobić własnoręcznie. Taki worek jest też świetnym rozwiązaniem na noclegi w gorącym, wilgotnym klimacie.
-do śpiwora kładziemy się spać w jak najmniejszej ilości odzienia, żeby mógł odbijać nasze ciepło. Najgrubszą warstwą powinnna być bielizna termoaktywna, ciepłe skarpety, rękawiczki, czapka i ewentualnie cienki polar. Grubsza warstwa będzie mijać się z celem ponieważ śpiwór nie będzie w stanie efektywnie odbijać naszej temperatury. Już lepszym rozwiązaniem jest obłożenie naszego śpiwora ubraniem które posiadamy.
-nawet najlepszy śpiwór nie będzie nas dobrze ogrzewał jeśli nie zapewnimy sobie dobrej izolacji od podłoża.
-do ochrony przed wodą w czasie transportu dobrze jest się zaopatrzyć w tzw. dry pack. Jest to rodzaj wodoodpornego worka służący do ochrony naszych rzeczy przed wodą. W sklepach można trafić na różne rozmiary, więc nie będzie problemu z dobraniem worka odpowiedniego na nasz śpiwór.
Jako że wybór na rynku jest naprawdę duży, polecam przeglądać opinie internautów którzy korzystali już z śpiworów które was interesują.
Doskonałym źródłem takich opinii jest Niezależna Grupa Testingowa: http://ngt.pl/.
Życzę udanych wyborów oraz zapraszam do dzielenia się swoimi opiniami o śpiworach z których korzystaliście w czasie podróży
Autor: Mateusz Zagórski - zagor44@gmail.com (na podstawie tekstu Rafała (Spineless@ngt), mail: r.mecikiewicz@gmail.com
